J-Rock …. where are you?

จริงๆแล้ว เมื่อนึกย้อนไปแต่ต้นของสังคมคอสเพลย์ในประเทศไทยนั้น หลักๆที่หลายๆคนจะรู้จักก็คือ การคอสเพลย์จากการ์ตูน และเกม  และอีกสิ่งหนึ่งที่ก็อยู่คู่กันมานานนั่นคือ การคอสเพลย์จาก J-Rock (เจร็อค) นั่นเอง

วันเวลาผ่านไป จากวันเป็นเดือน จากเดือนเป็นปี จากคนคอสเพลย์รุ่นหนึ่งที่ค่อยๆมีเส้นทางของแต่ละคนไปและการมีคนใหม่ๆที่รักในการคอสเพลย์เข้ามา งานเจร็อคกลับค่อยๆหายไป เจือจางหายไป ซึ่งดูจะเป็นคนละทางกับงานการ์ตูน และเกมที่มีมากจนแทบจะเรียกว่า มีกันทุกสัปดาห์

เกิดอะไรขึ้นกับ J-Rock Cosplay วันนี้เราจะมาลองวิเคราะห์ปัจจัยต่างๆกัน

Cosplay J-Rock?

หากตัวละครการ์ตูนและเกมคือต้นแบบ คือสิ่งที่คนรักและชื่นชอบ และคือสิ่งที่ทำให้คนแต่งกายเลียนแบบ กลายมาเป็นคอสเพลย์การ์ตูน เกมนั้น การคอสเพลย์เจร็อคนั้นก็มีรูปแบบที่ไม่ต่างกันนั่นคือ ความรัก ความชื่นชอบ ต่อศิลปินวงดนตรีร๊อคญี่ปุ่น หรือ J-Rock ซึ่งย่อมาจาก Japanese Rock นั่นเอง

วงดนตรีสไตล์นี้นั้นมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวสูงกว่าวงดนตรีทั่วๆไป นั่นคือมีการแต่งตัวอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ซึ่งก็ค่อยๆพัฒนาจนมาเป็นที่เรียกว่า Visual Kei นั่นเอง

แต่ละวงนั้นมีเอกลักษณ์ การแต่งหน้า แต่งกาย โดดเด่น ถึงขนาดที่เรียกได้ว่า เพียงเห็นแค่ชุดก็รู้ว่าเป็นวงอะไรได้เลยทีเดียว หรืออาจจะเจาะไปถึงว่าเป็นชุดจากการเล่นเพลงไหนเลยทีเดียว (ซึ่งจะแตกต่างกับศิลปินทั่วๆไปที่อาจจะมีรูปลักษณ์แฟชั่น แต่ก็ไม่ได้มีรูปแบบเป็นพิเศษเฉพาะตัว)

วงดนตรีที่เป็นที่นิยมโดยมีชุดแต่งกายที่โดดเด่น เช่น วง X-Japan, Dir en grey, Malice Mizer, The Gazette ฯลฯ อีกมากตามแต่ที่แต่ละคนจะชื่นชอบ

เกิดอะไรขึ้นจึงทำให้งานคอสเพลย์ J-Rock จึงค่อยๆหายไป?

จริงๆแล้วการคอสเพลย์นั้น หากมองไปที่แก่นที่สุด ก็จะมีเรื่องของ “ต้นแบบ” .. เช่น คอสการ์ตูน ก็จะมีการ์ตูนเป็นต้นแบบ คอสเกมก็จะมีเกมเป็นต้นแบบ และแน่นอนว่าคอสเพลย์เจร็อคก็ย่อมมีวงเจร็อคเป็นต้นแบบนั่นเอง

และตรงนี้เป็นจุดเปรียบเทียบที่น่าสนใจ

ต้นแบบที่อยู่ในกระแสสังคมหลัก

หากเปรียบเทียบกันแล้ว ระหว่าง การ์ตูน เกม และ เจร็อคนั้น สองอย่างแรกดูจะเข้าถึงกับสังคมโดยรวมได้มากกว่า หรือจะมองว่าเป็นสิ่งที่อยู่ในกระแสทั่วๆไป

เราเห็นการ์ตูนฉายในช่องต่างๆของทีวีตั้งแต่เด็ก เราหลายๆคนเห็นร้านขายหนังสือการ์ตูนหน้าโรงเรียน หลายๆคนแม้ไม่ได้ติดการ์ตูน แต่ก็รู้จักว่าโดราเอมอนคืออะไร ชินจังคืออะไร เราเคยเล่นเกมอะไรต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นมาริโอ้ จนมาถึงยุค XBox 360 หรืออาจจะเป็นเกมออนไลน์อย่าง Ragnarok Online

นั่นย่อมทำให้หลายๆคนที่ได้ผ่านสิ่งเหล่านี้ได้ซึมซับมาโดยตลอด และได้ต่อยอดมาเป็นการชื่นชอบต่อการ์ตูนและเกม

แต่สำหรับเจร็อคนั้น เป็นอะไรที่ไม่ได้อยู่ในกระแสหลักของสังคมทั่วไปนัก เราไม่ได้เห็น MV หรือเราไม่ได้ยินเพลงเจร็อคตามร้านทั่วๆไปบ่อยนัก

ด้วยความที่เป็นสิ่งที่ค่อนข้างเฉพาะกลุ่ม ดังนั้น หากคนไหนไม่ได้สนใจเป็นพิเศษและลองที่จะค้นหา  ก็ยากที่เจร็อคจะซึมซับเข้าสู่คนทั่วๆไป

หากใน 100 คนที่ได้บังเอิญอ่านการ์ตูน และมี 60 คนจากนั้นที่ตัดสินใจที่จะอ่านต่อ  และก็อาจจะมีสัก 30 คนที่สนใจและแสดงออกมาเป็นคอสเพลย์ อาจจะมีเพียง 40 คนที่ได้ฟังเจร็อคและอาจจะมีเพียง 24 คนที่ยังสนใจและชื่นชอบจริงๆ และก็อาจจะมีเพียง 6 คนที่ได้แสดงออกมาเป็นการคอสเพลย์

ดั้งนั้น หากมองตรงนี้ ก็จะเห็นได้ว่า ปัจจัยนี้ การจะมีคนคอสเพลย์การ์ตูน เกมต่างๆนั้น ย่อมมีโอกาสสูงกว่ามากนั่นเอง

ปริมาณต้นแบบที่ออกมา

ทั้งนี้ทั้งนั้น คนที่ชอบการ์ตูน เกม นั้นก็ไม่ได้หมายความว่าจะต้องชอบทุกเรื่องที่มีออกมา แต่ว่าในแต่ละปีนั้น การ์ตูน เกมนั้น ออกมาเยอะมาก แทบจะเรียกว่าเป็นหลักร้อย หลักพัน เลยทีเดียว หากสมมุติปีๆหนึ่งมีการ์ตูนออกมาใหม่ 50 เรื่อง แค่มีคนชอบสัก 10 เรื่องก็มากพอที่จะคอสกันหลากหลายมากมาย เพราะแต่ละเรื่องก็จะมีตัวละครต่างๆอีกมาก

จะเห็นได้ว่าปริมาณของการ์ตูน เกมนั้นออกมาเยอะมาก ยังไงๆเสียในปีนึงนั้น ก็ต้องมีเรื่องสักเรื่องที่คน นิยมคอสเพลย์แน่นอน

แน่นอนว่า รูปแบบนี้ก็เป็นเช่นกัน คนเจร็อคก็ไม่ได้จำเป็นว่าต้องรักและชื่นชอบในทุกๆวงที่เป็นเจร็อคแต่ทว่าจำนวนวงศิลปิน นั้นมีไม่มากเท่ากับการ์ตูนใหม่ๆที่ออกมา รวมไปถึงว่าวงๆหนึ่งนั้น ก็ไม่ได้แปลว่าจะมีผลงานใหม่ๆออกมาบ่อยนัก และในบางครั้ง แม้จะเป็นวงที่ชื่นชอบ แต่ผลงานใหม่ๆบางครั้งก็ไม่ได้อาจจะทำให้ถึงกับชอบจนอยากคอสเพลย์เป็นพิเศษก็ได้

เมื่อรวมเพียงสองปัจจัยนี้ ความยากง่ายในการเข้าถึง + ปริมาณของต้นแบบ จะเห็นได้ว่า คนคอสเพลย์ที่จะเน้นไปที่เจร็อคนั้น อัตราของคนใหม่ๆที่สนใจ ย่อมน้อยกว่าคนใหม่ๆของการ์ตูน เกม ในอัตรที่แตกต่างกันมาก

แล้วในแง่มุมของการจัดงานละ?

แน่นอนว่า การ์ตูน เกมนั้นย่อมได้เปรียบตรงที่ว่า ก็มีค่ายสำนักพิมพ์ต่างๆที่จัดงานเป็นประจำอยู่แล้ว และก็มีอีกสังคมย่อยที่มีปริมาณของคนที่มากเช่นกัน คือเหล่าคนที่รักในการวาดที่มาออกบูทโดจินชิภายในงาน ในขณะที่เกมนั้นก็มีงานเกมมาเรื่อยๆ ซึ่งแน่นอนว่าการจัดงานนั้นก็ถือเป็นการโปรโมทสินค้าที่ผู้จัดงานนั้นๆเป็นเจ้าของ อาจจะเพื่อให้มียอดขายเพิ่มขึ้น มีคนเล่นเกมมากขึ้น

แต่กับ เจร็อคนั้นไม่ได้อยู่ในกระแสสังคมทั่วไปนัก บริษัทที่มีคอนเสปเนื้อหาตรงหรือเกี่ยวข้องนั้นย่อมมีน้อยกว่า

จริงๆงานเจร็อคนั้นก็จะมีอีกสังคมที่เกี่ยวเนื่องกันอย่าง วง Cover Band ที่เล่นดนตรีภายในงาน แต่การจะจัดงานที่ต้องมีเครื่องดนตรี เวที และสถานที่ที่เหมาะสมนั้นก็ไม่ใช่ว่าจะหาได้โดยง่ายอยู่เหมือนกัน

ในอีกทางหนึ่ง งานการ์ตูนนั้น ส่วนหนึ่งก็มีที่เป็นคนที่รักการ์ตูนจัดกันเอง เช่น งานโดจินชิต่างๆ งาน Only Event ต่างๆ แต่เอาเข้าจริงแล้ว ก็ถือว่าผู้จัดในลักษณะนี้เป็นส่วนที่ไม่มากนัก มีจำนวนคนไม่มากนักถ้าเทียบกับจำนวนคนในสังคม มีหลายงานที่ประสบความสำเร็จ และมีอีกหลายงานที่ไม่ประสบความสำเร็จ

และนั่นก็เป็นตัวอย่างเปรียบเทียบที่ดีว่า สำหรับคนการ์ตูนที่มีจำนวนมากกว่า ก็มีเพียงส่วนหนึ่งที่มีศักยภาพพอที่จะจัดงานขึ้นมาได้ ด้วยสัดส่วนที่คนคอสเพลย์เจร็อคมีไม่มากเท่า สัดส่วนของคนที่มีศักยภาพในการจัดย่อมน้อยลงไปอีก

เมื่อรวมหลายๆอย่างแล้ว ข้อจำกัดของการมีงานคอสเพลย์เจร็อคแบบเต็มรูปแบบจริงๆจังๆนั้น ดูจะมีมากเลยทีเดียว

การกำเนิดของงาน J-Style

เมื่อย้อนไปก่อนปี 2005 จะเห็นได้ว่า เส้นทางของคอสเพลย์การ์ตูนและJ-Rock นั้น เหมือนเดินกันคนละสาย เพราะความแตกต่างของรูปแบบ ทำให้งานของทั้งสองสายนี้ไม่ได้บรรจบกันมากเท่าไรนัก

จนเมื่อมาถึงปี 2005 ก็เริ่มมีงานที่เน้นใช้คำว่า “สไตล์ญี่ปุ่น” ขึ้นมา ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดก็คืองาน J-Trends in Town ที่เกิดมาในปีนั้นนั่นเอง แน่นอนว่าทั้งการ์ตูน และ J-Rockต่างก็มาจากญี่ปุ่นเป็นหลัก งานในรูปแบบนี้จึงสามารถดึงเอาคอสเพลย์จากทั้งสองสายมาไว้ภายในงานเดียวกันได้นั่นเอง

หากมองว่า งานในรูปแบบนี้คืองานแบบผสม
งานหลักของการ์ตูน ก็ยังมีอยู่คือ งานโดจินชิ กลับกัน งานหลักของเจร็อคอย่างที่เคยจัดกันนั้นกลับค่อยๆหายไป

การหายไปของงานหลักนั้นไม่ได้ถึงขนาดว่าทำให้ไม่มีคนคอสเพลย์ เพียงแต่ก็เหมือนขาดเสบียงแห่งแรงบันดาลใจไปมากเลยทีเดียว

การที่คนการ์ตูนคอสไปงานโดยที่รายล้อมไปด้วย บูทโดจินชิ เวทีกิจกรรมการ์ตูน ย่อมสร้างความรู้สึกได้มาก กลับกัน หากคอสเพลย์ เจร็อคไปโดยที่รอบตัวแทบไม่มีใครคอสเจร็อคเลย ก็ย่อมทำให้เหมือนขาดความรู้สึกอินกับบรรยากาศรอบตัวไปพอสมควร

หนทางใดที่น่าจะเป็นไปได้กับงาน J-Rock ในอนาคต

จริงๆแล้ว ตัวผมเองเคยคิดเล่นๆว่า จำเป็นไหมที่รูปแบบของงานเจร็อคต้องเป็น “งานใน pub โดยมีวงดนตรี Cover Band เล่น” จริงที่ว่านี่คือรูปแบบดั้งเดิมของงานเจร็อคเลย และก็เป็นรูปแบบที่มีเสน่ห์ของเจร็อค

แต่หากมองไปที่งานการ์ตูนแล้ว ก็ไม่ได้แปลว่าต้องมีบูทโดจินชิในทุกๆงาน

บางครั้งเวลาที่ได้เห็นกิจกรรมอย่าง Karaoke เพลงการ์ตูน ,เกมตอบคำถามการ์ตูน, เกมจิ๊กซอว์ต่างๆนานาในงานการ์ตูน ก็ อดคิดไม่ได้ว่า หากลองเปลี่ยนเป็นกิจกรรมอย่าง ประกวดร้อง Karaoke เพลงJ-Rock ละ? แล้วถ้าเป็นเกมคำถามอย่าง “วง Malice Mizer มีสมาชิกวงใครบ้าง” ละ? และถ้าเป็นเกมจิ๊กซอว์ เปิดภาพเป็นส่วนหนึ่งของวงๆหนึ่ง และให้ทายว่า วงอะไร ลุคจากเพลงอะไรละ?

แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น นี่ก็เป็นเพียงแนวคิดหนึ่งเพียงเท่านั้นเอง

จากบทความที่เขียนมานั้น ในอีกมุมหนึ่ง การที่เจร็อคเป็นอะไรที่เข้าถึงได้ยากกว่านั้น ก็อาจจะมองในแง่ดีว่า การที่คนจะมาสนใจนั้น ก็แสดงว่าคนๆนั้นต้องสนใจและชื่นชอบจริงๆในระดับหนึ่งเลยทีเดียว เพราะไม่ใช่เพียงแค่ว่าเห็นผ่านตาได้ง่ายๆแล้วจะสนใจ หากแต่ต้องค้นหา และอาจจะหมายถึงตั้งใจที่จะหาอีกด้วย

มาถึงตรงนี้ก็อยากจะเขียนว่า ด้วยก็เห็นเจร็อคอยู่คู่การคอสเพลย์มานาน แต่ก็เริ่มเห็นคนคอสเจร็อคน้อยลงไปในทุกขณะ ค่อยๆเห็นงานเจร็อคหายไปทุกขณะ งานหลายๆงานที่เคยเปิดโอกาสให้เจร็อคมาร่วมงาน ก็เริ่มเหลือน้อยลงไปเช่นกัน

Where are you J-Rock?
อาจจะหายหน้าหายตาไปบ้าง แต่อย่าให้ถึงกับจางหายไปเลย

---

Googgig

CosplayWiki: J-Rock Cosplay
Gallery: J-Rock Events